|
İÇİNDEKİLER
1.Sözel Zeka
2. Mantıksal Matematiksel Zeka
3. Görsel Zeka
4. İçsel Zeka
5. Sosyal Zeka
6. Müzik Zekası
7. Doğaya Dönük Zeka
8. Kinestetik Zeka
Sözel Zeka
Bu zeka büyük
olasılıkla bize en tanıdık gelen ve en iyi bildiğimiz türdür. Hepimiz ayakta olduğumuz
zamanların çoğunu sözel zekamızı kullanarak geçiririz. Genel eğitim sistemlerimizin
ana vurgularından biri de budur.
Çağdaş zeka araştırmacılarına göre üç binden fazla
farklı dili konuşabilme yeteneğiyle doğarız. Ama doğduğumuzda bunlardan herhangi
birini bile konuşabilir durumda olmayız!
Çevremizde kullanılan dille
etkileşimde bulunmaya başladığımızda beyin dilin tüm seslerini tanıyabilir durumdadır.
Kültürel motiflerle, duyma sıklığıyla, bu sesleri taklit etme girişimleriyle ve
çok büyük olasılıkla kendi ayakta kalma içgüdülerimizle dil beynimize iyice yerleşir.
Genellikle bu potansiyel dillerden yalnızca birini ya da ikisini tam olarak hakim
olabildiğimiz, karmaşık dil sistemleri halinde geliştirebiliriz.
Sözel zeka dille yaptığımız her
türlü çalışmayla ilgilidir: gazete, kitap ya da satın aldığımız çeşitli ürünlerin
üzerindeki etiketleri okuyabilme yeteneği, düz yazı, şiir, rapor ve mektup yazabilme
yeteneği, dinleyiciler önünde konuşma yapabilme ya da bir arkadaşınızla sohbet edebilme
yeteneği gibi. Başka birinin konuşmasını dinleyebilme ve hem ne söylediğini hem
de ne gibi bir mesaj vermek istediğini anlayabilme de sözel zekanın ilgili olduğu
alanlardandır.
Kendi sözel
zekanızı daha iyi keşfetmek için aşağıdaki alıştırmaları yapın:
İki hafta boyunca
bir mizah dergisini elinizin altında bulundurun. Gün içerisinde söze dayalı komik
şeyleri bulabildiğiniz kadar bulup bir yere yazın. Çevrenizdekilerin yaptığı nükteli
kurnazca yorumlara kulak verin. Yazılı ya da sözlü, resmi ya da samimi diyaloglarınızda
geçen kelime oyunlarını bulun. Kendinize her gün yeni bir şaka öğrenme hedefi koyun
ve bunu arkadaşlarınızla ve ailenizle paylaşın. Bu iki hafta boyunca kendi "espri
gücünüzü" nasıl geliştiribildiğinizi izleyin.
İçinde çapraz
bulmacalar, karışık sözcük oyunları, akrostişler ve benzeri oyunlar olan sözcük
oyunları kitabı alın. Haftanın her günü farklı bir sözcük oyunuyla ya da bulmacasıyla
uğraşın. Yapabildiğiniz kadar yalnız başınıza yapmaya çalıştıktan sonra başkalarının
müdahale etmesine izin verin. Kolaydan başlayıp giderek daha karmaşık oyunları ya
da bulmacaları yapıp yapamadığınıza bakın.
Sabahları işe gitmeden önce bir sözlük alıp gözleriniz kapalı olarak rasgele bir
sözcüğe işaret edin. Sözcüğün okunuşunu ve anlamını öğrenin. Gün içinde ailenizle
ya da iş arkadaşlarınızla konuşurken sözcüğü kullanmaya çalışın.
ÇALIŞMA
PLANI
Sınıf: 3
Süre: 40
Ders: Hayat Bilgisi
Tarih: ....../...../..........
Ünite: Dünyamız ve uzay
Konu:Dünya ve ay
Davranışlar:
1-Ayın bir gök cismi olduğunu söyleme.
2-Dünyanın şeklinin neye benzediğini söyleme.
Ders Öncesi Hazırlık: Gök cisimlerini
gösteren gece fotoğrafı ve dünya ve ay modeli
İşleniş:
S/D__
Gece gökyüzüne baktığımızda neler gördüğünüzü
listeleyiniz.
Gündüz gökyüzüne baktığınızda neler gördüğünüzü listeleyiniz.
G/U__ Geceyi anlatan resim çalışması yapın.
Geometrik şekiller arasında dünyaya benzer olanı gösterin
K/A__
Geceyi aydınlatıyorum ben neyim.
Kendi etrafımda dönerim güneş etrafında dönerim ben
neyim.
İ__
Gece aya baktığınızda ne hissediyorsunuz.
M/M__
Ayın değişik şekillerde görünümünün mantıklı nedenlerini
yazma.
Ay ve dünyanın venn şeması üzerinde benzerlik ve farklılığının
karşılaştırılması
B/K__
Okulun bahçesinde ay ve dünyanın taşlarla
yapılması.
Oyun hamurları dünya modelinin yapılması
M/R__
Dünya dönüyor şiirinin ay dede melodisi eşliğinde söylenmesi
D__
Ayı 10 gün gözleyip özelliklerini
listeleme
Yaratıcı Etkinlik: Astronot
olsaydınız neler yapardınız?
DEĞERLENDİRME:
1.Bilgi: Gece gördüğünüz gök cisimlerinden
en büyüğünün adını yazınız.
2.Kavrama:Ay niçin gündüz kaybolmaktadır?
Açıklayınız.
Denizde gemi giderken belli bir süre sonra
kaybolmaktadır. Sizce neden?
3-Uygulama:Bir tabloda ay ve dünyayı nerelere yerleştirirdiniz?
4Analiz.:Ay ve dünyanın benzer ve farklı
yönlerini karşılaştırın.
5 Sentez: Ay ve dünya yuvarlak değil de,
kareye benzeseydi ne olurdu?
6-Değerlendirme:Aya gitseydiniz ilk olarak
neye bakardınız?
Dünya ile ay yer değiştirseydi hangisinde yaşamak
isterdiniz?
Planın uygulaması ile ilgili açıklamalar ve öneriler:
DERS ÖĞRETMENİ
UYGUNDUR.
......../ ....... / 2003
OKUL MÜDÜRÜ
Bedensel zeka alanı, koordinasyon, denge, güç, esneklik
ve hız gibi bazı fiziksel yetenekleri ve bu yeteneklerin hepsinin bir arada işlemesini
sağlayan devinimsel nitelikteki bazı özel becerileri de içermektedir(Saban,2002:45).
Bedensel zekanın özündeki kapasiteler şunlardır:
1- Vücut hareketlerini kontrol
etme
2- Önceden planlanmış vücut
hareketlerini kontrol etme
3- Bedenin farkında olma
4- Zihin ile beden arasında
güçlü bir bağ kurma
5- Pandomim yetenekleri
6- Bedeni tümüyle iyi kullanma
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
Bedensel Zeka ile öğrenenler
*Nesneleri dokunarak tanıma eğilimine,
*En az bir spor dalında başarıya,
*Jest ve mimikleri kolaylıkla taklit edebilme
becerisine,
*Uyumlu ve ahenkli dans edebilme becerisine,
*Uzun süre hareketsiz kalamama ve sürekli kımıldama
eğilimine,
*Nesneleri parçalayıp tekrar birleştirme becerisine,
*Fiziksel oyunlarda üstün başarıya,
*El becerisi gerektiren etkinliklerde kolaylıkla
üretme gücüne sahiptir.
* Duygularını belirgin olarak vucut
diliyle ifade eder
*Boya ve hamurla oynamayı sever
* Nesneleri parçalayıp bütünleştirmeyi
sever
* Bir veya daha fazla sporla uğraşır
* Küçük kas gelişimi mükemmeldir
* Uzun süre oturduğunda elleri
ve ayaklarıyla oynar yerinde duramaz
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Dokunmaktan hoşlanır, macera ruhludur, alet kullanmaktan
hoşlanır, dışarıda bulunmaktan hoşlanır, konuşurken elleriyle destekler, eğlenceli
yarışlara katılmaktan hoşlanır, rahatça
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Drama, fiziksel alıştırma, mekanik işler, dans .atletik
sporlar, el sanatları, masaj, yemek pişirme, dışarı etkinlikleri, bahçe işleri,
işaret dili, ahşap işleri, dikiş.
DERSTE UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Deneyerek öğrenme, drama, dans eğitimi için kullanılan
beden hareketleri, gerçek öğrenme etkinlikleri, gevşeme egzersizleri
EĞİTİM ARAÇLARI
Hamur, spor malzemesi, yönlendiriciler, inşaat gereçleri,
gerçek öğrenme kaynakları
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
İnşa etme, oyunlaştırma, dokunma, dansla ifade etme,
zevkine varma
Onu kendi düşünme süreçlerinizde de kullanın. Onu kullanabileceğiniz
ilginç, değişik yollar bulmaya çalışın.
Gün boyunca duyduğunuz tüm deyimlerin bir listesini
tutun. Sözcüklerin kelime anlamlarına doğrudan bakıldığında çok komik olanlarını
bile (örneğin etekleri zil çalmak, dilinde tüy bitmek ve benzerleri gibi). Ayrıca
çevrenizdekilerin konuşmalarında farkettiğiniz çift anlamlı ifadelerin listesini
tutmaya başlayın. Örneğin dilini ısırmak, keçileri kaçırmak ve benzeri gibi. Bu
tür şeylerin sözcük anlamlarını gözünüzün önünde canlandırmaya çalışın.
İşte
"çevrenizdekilerin söyledikleri şeyleri nasıl söylediklerine" dikkat edin ve kullandıkları
sözcüklerin anlamıyla seslerinin tonunda, ritminde ve yüksekliğinde bir uyuşmazlık
olup olmadığını bulmaya çalışın. Konuşmalarının tonu ya da ritmi değiştirildiğinde
sözcüklerinin anlamlarının nasıl değişebileceğini düşünün. Örneğin birinin "Sana
söyleyecek çok önemli bir haberim var" dediğini duyduğunuzda o kişinin bunu çok
monoton, heyecansız bir şekilde söylediğini düşünün. Ya da birinin diğerine gergin
bir tonda rahatlamasını söylemesini gözünüzün önüne getirin.
Bir
dostunuzdan, iş arkadaşınızdan ya da başka birinden on farklı çok ilginç konuyu
on farklı karta yazmasını isteyin. Bunları ikiye katlayıp bantlayın. Gün içinde
çeşitli zamanlarda, ara verdiğinizde ya da arabanızla işten eve giderken cebinizdeki
bu kağıtlardan rasgele birini seçip bu konuda doğaçlama konuşun. Bir çırpıda düşünüp
karar vererek ve karşınızdaki kişinin ne dediğinizi bilerek konuştuğunuzu düşünecekleri
şekilde en az beş dakika konuşun.
Her
zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri" ya da özellikleri vardır.
Sözel zekanın temel özellikleri şunlardır:
Sözcüklerin sırasını ve anlamını anlayabilme (Anlam
bilimi ve sözdizimi)
Açıklama, öğretme ve öğrenme
Sözcükler yoluyla espri yapma
Bir işin akışında diğerlerini ikna edebilme (ikna edici
konuşabilme ve yazabilme)
Anımsayabilme ve çağrışım yapabilme
Daha ayrıntılı dil analizleri yapabilme (dilin kendisiyle
ilgili araştırmalar yapma)
SÖZEL ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip olan bireyler;
* İyi bir konuşmacıdırlar.
* Konuşma ve anlatmanın yanında dinleme yetenekleri
de fazladır.
* İyi bir dinleyici olurlar.
*Hafızalarını çok verimli kullanabilirler.
*Yazma becerileri yüksektir.
* Dinleme süreleri uzundur,sıkılmadan konuşulanları
dinlerler.
Çok konuşan öğrencilerin büyük bir bölümü bu zeka alanına
sahiptir. Bu zekadaki öğrenciler anlatım ve sosyal alan derslerinde başarılıdırlar.
Türkçe ve kompozisyon derslerini severler, televizyondaki tartışma programlarını
sıkılmadan severek takip ederler.
BU ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Sözcükler zekası ya
da bir dilin temel işlemlerini açıkça kullanabilme yeteneğidir. Okuma, yazma, dinleme
ve konuşma ile iletişim sağlayarak, bu zekanın en belirgin özellikleri kullanılır.
Dil zekasının kullanımı önceki bilgiyi ve anlamayı yeni bilgiye bağlamaya yardımcı
olmakta ve bağlantının nasıl olacağını açıklamaktadır. Dil zekası iletilenin bireysel
olarak algılanmasını sağlar.
Dil zekası dilin kullanımının farklı biçimlerde üretilmesine ve geliştirilmesin
yardımcı olur. Gardner dilin insan zekasını üstün bir örneği ve toplumsallaşma
sürecinde vazgeçilmez bir öneme sahip olduğunu belirtmektedir.
Değişik kültürlerde yaşayan insan dil kullanma becerisine
sahiptir. Ancak kimileri dili sadece iletişim amacıyla kullanırken, kimileri birden
çok dil ve iletişim becerileri gösterebilirler. Dil zekası sözcükleri hem sözlü
hem de yazılı olarak etkili biçimde kullanma becerisidir.
BU ZEKANIN ÖZÜNDEKİ KAPASİTELER ŞUNLARDIR:
1-Düzeni ve sözcüklerin içeriğini anlama
2-Açıklama, öğretme, öğrenme
3-Mizaha dayalı anlatım
4-Yazılı ya da sözlü olarak etkili hitabet, ikna ve
etkileme gücü
5-Hatırlama ve geri getirme
6-Metalinguistik analiz( anlamaya yönelik çözümleyici
sorular sorma)
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
1-Dil Zekası ile öğrenenler
-Etkili dinleme,
-Etkili konuşma becerisine,
-İsim, yer ve tarihler hakkında
güçlü bir hafızaya,
-Güçlü bir kelime dağarcığına,
-Doğru telaffuz becerisine,
-Hikaye, fıkra, şiir türlerinde
kitaplar okuma anlatma ya da yazma becerisine,
-Tekerleme ve kelime oyunları
başarısına,
-Yabancı dilleri kolaylıkla öğrenme
becerisine sahiptirler,
dinleme becerisi yüksektir
* kelime oyunlarını sever
* iyi bir fıkra anlatıcısıdır
Daha sonra hem "ayaklarınızın
farkında olması durumunu" hem de "ellerinizin farkında olması durumunu" koruyarak
işinize devam edin. İşinizi yapmayı sürdürüp başka bir farkında olma durumu (örneğin
sırtınızın, bacaklarınızın, boynunuzun ve benzeri gibi) eklemek için durarak vücudunuzun
yaptığınız işin nasıl bir parçası olduğunu hissetmeye çalışın.
Her zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri"
ya da özellikleri vardır. Bedensel zekanın temel özellikleri şunlardır:
İstemli bedensel hareketlerin
kontrolu
"Önceden programlanmış"
bedensel hareketler
"Farkında olma durumunu"
bedenin tüm birimlerine yayma
Zihin-beden bağlantısı
Taklit yetenekleri
Geliştirilmiş bedensel
işlevler
ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip
öğrenciler;
* Beden dilini çok iyi kullanırlar.
* Konuşurken el ve kol sallarlar.
* Mimik hareketleri mükemmeldir.
* Anlatmak istediklerini konuşmadan bile hareketleriyle
çok rahat anlatabilirler.
Bu tip insanlar oturduklarında
elleri ve ayaklarıyla oynar,yerinde duramazlar. Hareketsiz kalmaları imkansızdır.
Beden eğitimi dersinde hazır ol vaziyetinde bile duramayan çocuklardır. Sıralarında
otururlarken ayaklarını hızlı hızlı hareket ettirtirler.
Çocukluk dönemlerinde oyuncaklarını parçalamayı,dağıtmayı,sonra
tekrar toplamayı denerler, çoğu zaman da anlamsızca bunları kırarlar.
Bu tip öğrencilerin,sınıftaki bazı
davranışlarına başkalarına zarar vermeyecek şekilde izin vermek gerekir.
BEDENSEL / KİNESTETİK
/ DUYUDEVİNİMSEL ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Gardner, zeka ile bedenin birbirinden
ayrı olarak incelenmesinin yüzyılımızın geleneği olduğunu ve bunun yanlış bir yaklaşım
haline geldiğini savunmaktadır. Bedensel zeka tüm vücut ve ellerle ilgili bir zeka
türüdür. Başka bir deyişle, bu zeka, vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı,
fiziksel nesneleri manipule etmeyi ve vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı
sağlar. Bu zekanın gelişimini sadece atletik yapıda olanlarla sınırlandırmak yanlış
olur. Bir cerrahın açık kalp ameliyatı yaparken gösterdiği ince devinim kontrolü
ya da bir pilotun göstergelerin ince ayarını yaparken gösterdiği performans bu zekanın
gelişimini ortaya koyar.
Burada çağdaş araştırmacıların 'kinestetik beden' ya da 'zihinsel beden' adını verdikleri
henüz göze çarpmayan potensiyellerden de bahsetmemiz gerekir.Bu, fiziksel bedenin
hareketlerini ve işlevlerini geliştirmek ve kuvvetlendirmek için etkin zihinsel
performans yoluyla yeteneklerimizi elde ettiğimiz zihinsel bedendir.
Kendi bedensel
zekanızı daha iyi keşfetmek için aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Gün içinde çeşitli zamanlarda durup çevrenizde meydana gelen değişikliklere bağlı
olarak vücudunuzdan aldığınız "tepkilere" odaklanın; örneğin stresli ya da kaygı
uyandıran bir şeye karşı vücudunuzun tepkisi ne oluyor? Hoşnut olduğunuz bir durumda
ya da belirsizlik zamanlarında nasıl davranıyor? Bir şey yediğiniz durumda ne hissediyor
ve benzerleri.
İşe yürüyerek giderken (örneğin otobüsten ya da arabanızdan inip işe giderken) çeşitli
yürüme türlerini deneyin. Örneğin yavaş, düşünceli bir yürüyüş; canlı, enerji dolu
ve kararlı bir yürüyüş; sekerek, neşeli bir yürüyüş ve benzeri. Farklı türlerdeki
bu yürüyüşlerin ruh halinizi nasıl etkilediğine dikkat edin.
Diğer insanlarla konuşurken "beden dillerine" dikkat edin. Duruşlarına, el kol hareketlerine
ve yüz ifadelerine bakın. Bunlar söylediklerine ne tür şeyler ekliyor? Diğer kişilerle
iletişiminizi geliştirmek için kendi duruş stillerinizi, el kol hareketlerinizi,
yüz ifadelerinizi ve diğer "vücut dillerini" bilinçli olarak değiştirerek denemeler
yapın.
Haftada iki kez günlük yaşantınızda genellikle düşünmeden sürekli kullandığınız
elinizle yaptığınız değişik aktiviteleri diğer elinizle yapmayı deneyin: sabahları
dişlerinizi fırçalamak, saçınızı taramak, yemek yemek, kendi kendinize not yazmak,
kapıyı açmak ve benzeri. Sadece onun farkına varıp daha çok kullanarak işlevselliğini
ne kadar geliştirebileceğinizi görüyorsunuz değil mi?
En az günde bir kez her zaman farkında olmadan gerçekleştirdiğiniz bedensel bir
hareketi (sandalyeden kalkmak ya da fotokopi makinesine yürümek gibi) yapmadan önce
durup hareketi yapmak için izlediğiniz adımları teker teker düşünün. Daha sonra
onu nasıl gerçekleştirdiğinize dikkat ederek yapın. Daha önce düşünürken farketmediğiniz
ne tür şeyler yapıyorsunuz? "Önceden düşündüklerinizle" "gerçekte yaptıklarınızın"
daha yakın olup olamayacağını görmek için yeniden deneyin.
Gün boyunca kağıtlarınızı düzenlemek ya da sıralamak, e-postalarınızı okumak, ofisinizi
ya da evinizi toplamak ve benzeri rutin işleri yaparken DURUN ve vücudunuzun yaptığınız
işin farkında olmasını sağlamayı deneyin; örneğin işi yaparken ayaklarınızda neler
hissediyorsunuz? Sonra, bu 'ayaklarınızın farkında olması durumunu' muhafaza ederek
yaptığınız işi sürdürün. Daha sonra tekrar DURUN. Ellerinizde neler hissediyorsunuz?
* kitaplarla iç içedir
* iyi bir kelime haznesi vardır
* sözel olarak iyi iletişim kurar
* yazmaktan hoşlanır
* iyi bir hafızası vardır
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER
Konuşkandır, iyi dinleyicidir, kütüphaneyi çok ziyaret
eder, şakalar yapar, kolay hatırlar, yabancı dilleri kolay öğrenir, hikayelerin
ayrıntılarını iyi hatırlar, yazmayı sever.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER
Okuma, yazma, öğretme, tartış ma, mektup yazma, hikaye
yaz ma, hikâye anlatma, kulüpler ve kollarda görev alma, bulmaca doldurma, kelime
oyunlarıyla oynama.
DERSTE UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Anlatım, tartışma , kelime oyunları, öykü anlatma,
yüksek sesle toplu okuma, günlük yazma v b
EĞİTİM ARAÇLARI
Kitaplar, teyp, daktilo, baskı seti vb
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Okuma, yazma, konuşma, dinleme
Mantıksal
Matematiksel Zeka
Mantıksal/matematiksel zeka benzer yönleri arama zekasıdır. Matematiği kullanmaya
(böylece benzer nesne arayışımıza) gelişimimiz içinde çok erken zamanlarda başlarız.
Mantıksal/matematiksel zekanın ilk gelişim aşaması çevremizdeki gerçek fiziksel
dünyada bulunan somut nesneleri kullanmamız ve onlarla oynamamızdır.
Mantıksal/matematiksel
zeka geliştikce daha da soyutlaşır. Lisedeki ya da üniversitedeki ileri matematik
ve mantık dersleri çoğunlukla somut dünyadan tamamen uzaklaşırlar. O düzeyde diğer
soyut şeyler hakkındaki soyut düşüncelerle ve başka sembol sistemleri için semboller
yaratan sembolik mantıkla uğraşırsınız! Bu alanlarda sayıların somut dünyada herhangi
bir şeyle ilişkilendirilmeye gerek duymadan ideal soyutlamalar olarak tek başlarına
durduklarını farkedeceksiniz.
Aslında bu noktada bazı matematikçilerin ve düşünürlerin
"saf matematik" ya da "sembolik mantık" dedikleri durumda rasyonel modellere, uyumlu
tasarımlara ve mantıksal/analitik işlemlere derin hayranlık duyulur hatta zaman
zaman kafa takılır. Pratik düşünceler ve uygulamalar modellerin tamamıyle estetik
güzelliğine yol verirler.
Kendi mantıksal/matematiksel
zekanızı daha iyi keşfetmek için aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Bir hafta boyunca işe gelip giderken kaç farklı türde model bulabildiğinize bir
bakın. Her gün farklı bir küme üzerinde yoğunlaşın: örneğin bir gün dikkatinizi
trafiğe verin ve bir desen ya da model görüp görmediğinize bakın. Bir sonraki gün
doğal ve insan eliyle yaratılmıış ortamlara odaklanın. Ne tür modeller görüyorsunuz?
Belirli türdeki arabalarda bulunan kişilerin belirli bir giyinme biçimi var mı?
Ya da saç stillerinde, giysilerinin renklerinde ya da stillerinde baskın olan bir
yön var mı? İnsanlar arasındaki ortak ya da zıt yönlere baktığınızda bir model görüyor
musunuz? Başka bir gün duyduğunuz sesler üzerinde yoğunlaşın: insanların konuşma
biçimleri olması (ya da olmaması), trafikte duyduğunuz ses motifleri ya da çevrenizde
duyduğunuz diğer sesler.
İşte
geçirdiğiniz iki hafta boyunca bulabildiğiniz her "tümevarımsal" ve "tümdengelimsel"
modeli kaydettiğiniz iki liste yapın. Tümevarımsal modeller parçadan bütüne doğru
giderler. Bu modeli az bir bilgiyle genellemeler yapıldığını her görünüşünüzde farkedebilirsiniz
(çalışanlar arasında yapılan bir araştırmaya ya da ankete göre yapılan yeni bir
politika gibi). Tümdengelimsel modeller ise bütünden parçalara göre giderler. Belirli
davranışları, politikaları ve işlemleri dikte ettiren birbirine bağlı değerlerde,
inançlarda ve düşüncelerde bu modeli görebilirsiniz. Bu iki haftanın sonunda listenizi
inceleyip çalışma ortamınızın tümevarımsal bir model mi yoksa tümdengelimsel bir
model mi oluşturduğuna karar verin.
Boş
bir kağıda iki sütunlu bir tablo yapın. İlk sütuna "Düşünme Modelleri" ikinci sütuna
ise "Durumlar" adını verin. Birkaç gün boyunca normal günlük çalışmalarınız sırasında
kullandığınız farklı mantıksal düşünme modellerini ve bu modelleri genelde hangi
durumlarda kullandığınızı yazın; örneğin "öncelikleri belirleme modeli", "sınıflandırma
modeli", "tahmin etme modeli", "sorun çözme modeli", "seçenekleri gözden geçirme
modeli" ve benzeri gibi.
Birkaç gün
süresince yaşamınızın parçası olan farklı modelleri bulun ve not edin. Açık seçik
görülenleri, beklenilenleri ve olağandışı durumları yazın; örneğin telefon kartınızı
ya da kredi kartınızı kullanma, banka hesaplarınızı yönetme gbi. Masanızdan lavaboya,
park yerine ya da fotokopi makinesine kaç adımda gidiyorsunuz? Gün içinde işinizi
yaparken kaç kere ara vermek zorunda kalıyorsunuz?
*Hayvanat bahçeleri,
botanik bahçeleri ve tarihi müzelere gezi yapma isteğine,
*-Doğadaki canlıları
inceleme ve araştırma eğilimine sahiptir.
* Hayvanlara karşı çok meraklıdır
*Açık havada olmaktan hoşlanır
* Bahçe işlerini sever
*Varlıkları sınıflandırmaya meraklıdır.
* Farklı bitki ve hayvanlara ilgi duyar
* Çevre kirliliğine duyarlıdır
* Doğa dergilerini ve belgeselleri izler
* Doğa olaylarına meraklıdır
* Doğayla başbaşa kalmayı sever
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Hayvanlara meraklıdır, kırlarda olmaktan hoşlanır,
bahçe işlerini sever, mevsimlerle ilgilidir, doğa olaylarını merak eder.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Doğa müzelerini ziyaret, piknik, doğa yürüyüşleri,
bitki yetiştirme, hayvan besleme, çevre hareketlerine katılma.
DERSTE
UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Gözle ,Tahmin et,Sınıflandır,Kategorize et,Çözümle,Fotoğraf
çek
Seyahat et,İzle,Bitki yetiştir,Hayvan eğit ,Koleksiyon
yap,Araştır ,Keşfet
EĞİTİM ARAÇLARI
Doğa gezisi ,Müze gezisi,Piknik yapma,Koleksiyon
yapma,İzcilik
Dağcılık,Kamp yapma,Su altı,İnceleme,Akvaryum bakımı,
Fotoğrafçılık
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Kinestetik
Zeka
Tüm zeka modellerinin içinde bedensel/kinestetik zeka, hayatımızın, büyük ihtimalle
değerini en az sorguladığımız bir parçasıdır.Her gün hiç farkında olmadan çok çeşitli
ve kompleks bedensel/kinestetik işler yaparız. Bu zeka modeli bedensel olarak gerçekleştirebileceğimiz
hareketlerin tümüyle ilgilidir. Bunların içine sadece insanlık tarihinde bedensel
olarak gerçekleştirilmiş başarılar değil bunun yanında şimdiye kadar farkedilmemiş
doğuştan gelen kinetik potansiyeller de dahildir: çocukların yürüme potansiyelleri,
gelişmemizin herhangi bir evresinde büyük ve küçük motor davranışları edinebilme,
geliştirebilme ve yüz ifadeleriyle, duruşla ve diğer bir deyişle 'beden dili' ile
ifade edebildiğimiz incelikler.
ÖZELLİKLER VE ETKİNLİKLER
ZEKAYA
SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ ( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip
olan bireyler;
* İyi bir konuşmacıdırlar.
* Konuşma ve anlatmanın yanında dinleme yetenekleri
de fazladır.
* İyi bir dinleyici olurlar.
*Hafızalarını çok verimli kullanabilirler.
*Yazma becerileri yüksektir.
* Dinleme süreleri uzundur,sıkılmadan konuşulanları
dinlerler.
Çok konuşan öğrencilerin büyük bir bölümü bu
zeka alanına sahiptir. Bu zekadaki öğrenciler anlatım ve sosyal alan derslerinde
başarılıdırlar. Türkçe ve kompozisyon derslerini severler, televizyondaki tartışma
programlarını sıkılmadan severek takip ederler.
DOĞACI ZEKA / DOĞA ZEKASISINA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Gardner tarafından açıklanan son zekadır ve doğal çevreyi anlama, tanıma ile ilgilidir.
Doğacı zeka kişinin çevredeki bitki ve hayvan türlerini fark ettiklerinde ve alt
türlerini sınıflandırma prensiplerini yaratabildiklerinde ortaya çıkmaktadır. Çeşitli
çiçekleri ayırt edebilen farklı hayvanları adlandırabilen, hatta, ayakkabı, araba,
giysi çizimlerini ortak kategorilere yerleştirebilen çocuklarda bu zekanın gelişmiş
olduğu gözlenebilir. Bu zeka hem yapay hem de doğal çevreyi kapsar İzci, dağcı,
biyolog ve zoologlar bu zekaları gelişmiş kişilerdir
. Doğacı zekanın özündeki yeterlilikler şunlardır:
1-Doğa
ile bütünleşme
2-Doğal
bitki örtüsüne duyarlılık
3-Canlılar
ile etkileşim kurma, koruma
4-Doğanın
tepkilerine karşı duyarlılık, farkındalık
5-Doğadaki
bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama
6-Bitki
yetiştirme
ÖĞRENME
ÖZELLİKLERİ
Doğacı Zeka ile öğrenenler
-Doğa olaylarına ve oluşumlarına karşı hassasiyete,
-Bitki türleri
ve bakımı konusunda duyarlılığa,
-Mevsimlere
ve iklim olaylarına karşı duyarlılığa,
-Çevreci etkinliklere
katılarak lider görevler alma eğilimine,
-Evcil hayvan
besleme isteğine,
-Kelebek veya
böcek koleksiyonu yapma eğilimine,
Kaç kişinin giydiği giysi aynı renkte? İnsanların birbirleriyle
konuşmalarında kaç kere aynı ya da benzer konuşma tarzlarını duyuyorsunuz?
Hafta
boyunca bir sorunu giderdiğinizde, zor bir işin üstesinden geldiğinizde ya da beklenmedik
bir başarı sağladığınızda bir an durup izlediğiniz adımları not edin. Hafta sonunda
listenize bakıp sorun çözme modelinizi özetleyip özetleyemediğinize bir bakın. Şimdi
süreç içindeki her bir adımı 1 ile 4 arasındaki bir sayıyla degerlendirin: 1, "çok
etkili", 2, "genellikle işe yarar", 3, "ödül kazandıracak bir yöntem değildir ama
çoğu durumda işime yarar", 4 ise "ciddi şekilde yenilenmesi gerekiyor" anlamına
gelir.
Gün
içinde birçok kez normal gününüzün parcası olan garip ya da ilgi çekicişeylerle
ilgili hesaplar, tahminler ve ölçümler yapın. Örneğin bölümünüzün kaç yıllık bir
iş tecrübesine sahip olduğunu ya da iş yerinizdeki insanların kullandığı garajın
üç günde ne kadar kazandığını hesaplayın. Ofisinizde her gün kaç fincan kahve tüketildiğini
tahmin edin. Masanızın uzunluğunu ve genisliğini kalemlerle, şeker paketleriyle
ya da karış hesabınızla ölçün. Bunu bir oyun haline getirin. Her gün hesaplayabileceğiniz,
tahmin edebileceğiniz ya da ölçebileceğiniz yeni ve ilginç bir şeyler bulun.
Her
bir zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri" ya da özellikleri vardır.
Mantıksal/matematiksel zekanın temel özellikleri şunlardır:
Soyut modelleri tanıyabilme
Tümevarımsal sonuç çıkarmalar
Tümdengelimsel sonuç çıkarmalar
İlişkileri ve bağıntıları farkedebilme
Karmaşık hesaplamalar yapabilme
Bilimsel düşünebilme ve araştırma yapabilme
MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN
ÖZELLİKLERİ ( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip olan bireyler;
* Rakamlardan hoşlanan bir yapıları vardır.
* Hesaplama ve ölçme işlerini severler.
* Matematik ve diğer sayısal derslerden
hoşlanırlar.
* Güçlü bir değerlendirme ve muhakeme
güçleri vardır.
* Bir çok matematik sorusunu kalem bile
oynatmadan kolayca çözerler.
Bu onlar için bir eğlencedir.
* Satranç ve dama oynamaktan,
* Rakamlarla ilgili bulmaca çözmekten
hoşlanırlar.
* Konu ve bilgiler arasında bağlantılar
kurabilirler.
Bu zeka, sayılar ve akıl yürütme zekası
ya da tümdengelim ve tümevarım ile akıl yürütme, soyut problemler çözme ve birbiri
ile ilişkili kavramlar, düşünceler arasındaki karmaşık ilişkileri anlama yeteneğidir.
Mantıksal-matematiksel zeka bilimsel hipotezi sınıflandırmada, öngörü, öncelik verme
ve oluşturma, neden sonuç ilişkilerini anlama becerilerini içerir.
Mantıksal matematiksel zekası gülü olan bireyler,
nesneleri belli kategorilere ayırarak olaylar arasında mantıksal ilişkiler kurarak,
nesnelerin belli özelliklerini sayısallaştırarak ve hesaplayarak ve olaylar arasındaki
birtakım soyut ilişkiler üzerinde düşünerek öğrenirler.
Bümen, bu zekanın özündeki kapasiteleri şu şekilde belirtmiştir:
1-Soyut yapıları tanıma
2-Tümevarım yoluyla akıl yürütme
3-Tümdengelim yoluyla akıl yürütme
4-Bağlantı ve ilişkileri ayırt etme
5-Karmaşık hesaplamalar yapma
6-Bilimsel yöntemi kullanma
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
Mantık/Matematik Zekası ile
öğrenenler
-İlişki ve benzerlikleri algılama,
-Hipotez geliştirme ve
test etme becerisine,
-Olayların oluşumu ve işleyişi
üzerine odaklaşma gücüne,
-Soyut düşünme becerisine,
-Mantıksal problem çözümünde
üstün beceriye,
-Stratejik oyun ve mantıksal
bulmacaları kolaylıkla çözme becerisine,
-Deney tasarlama, uygulama
ve sonuçları tahmin etme becerisine,
-Zaman, yer, neden, sonuç ilişkilerini
ortaya çıkarma becerilerine sahiptir.
*Zihinden işlemleri kolayca yapar
*Güçlü bir muhakemesi vardır
*Kategorileri, ilişkileri farkeder, açıklar
*Bilgiler arasında bağlantılar kurar
* Rakamlarla ilgili işlemleri yapmaktan hoşlanır
* Matematik oyunlardan zevk alır
* Satranç ve dama gibi oyunlardan zevk alır
* Soyut ve kavramsal düşünebilir
* Sebep-sonuç ilişkilerin kolayca anlar
Her 4 - 5 günde bir "dikim/ekim yaptığınız yeri" ziyaret edin. Gözlediğiniz
değişiklikleri ve diktiğiniz şey hakkındaki duygularınızı yazabileceğiniz bir "ekim/dikim
gazetesine"ne başlayın. Diktiğiniz her neyse toprağın üstünde ilk kez kendisini
gösterdiğinde filizlenmeden önceki ve sonraki farkları da belirterek hissettiğiniz
duyguları not edin.
Kendinize bir hayvanla zaman geçirecek bir
ortam ayarlayın: evdeki bir evcil hayvan olabilir, hayvanat bahçesine gidebilirsiniz,
ya da çeşitli hayvan türlerini bulabileceğiniz doğal ortamlar bulabilirsiniz. Belirli
hayvanları dikkatlice gözleyin. Bu "dost yaratıkları" iyice tanımaya çalışın. Ne
tür alışkanlıklar farekdiyorsunuz? Ne tür tuhaf davranışlar ilginizi çekiyor? Onlara
karşı hissettikleriniz neler? Şimdi, bu yaratıkların insana özgü özellikleri olduğunu
düşünün: Neler düşünüyorlar? Neler istiyorlar? Onlardan herhangi biriyle konuşabilseydiniz
neler konuşmak isterdiniz?
Doğa yürüyüşüne çıkın ve çevrenizdeki doğal ortamın
etkisi üzerinde düşüncülerinizi yoğunlaştırın: duygularınız, düşünceleriniz, hisleriniz,
ruhsal algılamanız ve benzeri gibi. Sizde neler uyanıyor? Yürürken sık sık durup
daha fazlasını hissedip hissedemediğinize bir bakın. Kendi kendinize "kaçırdığım
bir şey var mı?" diye sorun. Bunu bir algılama oyununa çevirin. Beyin-zihin-beden
sisteminizin ne kadarında ve hangi düzeylerinde bu ortamı hissedebildiğinize bir
bakın!
Her zekanın farklı
boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri" ya da özellikleri vardır. Doğaya dönük
zekanın temel özellikleri şunlardır:
· Doğayla paylaşım
· Yaşayan canlılara özen gösterme, onları ehlileştirme
ve etkileşimde bulunma
· Doğadaki "bitki örtüsüne" duyarlılık
· Türlerin üyelerini tanıyabilme ve sınıflandırabilme
· Bir şeyler yetiştirme ya da besleme
Doğanın kendi üzerindeki
ya da kendinin doğa üzerindeki etkilerini idrak edebilme.
Hayvanlar ve davranışlarının
sizin ilginizi çektiği ve meraklandırdığı durumlarda doğaya dönük zekanızın iş başında
olduğunu anlayabilirsiniz. İnsan eliyle yaratılmış, steril ortamlara birisi saksı
ya da vazo çiçeği getirdiğinde ruh halinizdeki değişikliği veya kendinizi daha iyi
hissettiğinizi farkedebilirsiniz. Rahatlamak, yorgunluğumuzu gidermek ya da ruhsal
olarak yenilenmek istediğimizde ne kadar sık doğaya kaçmak istediğimizi bir düşünün.
Doğanın gücünü gösterdiği muhteşem görüntüler karşısındaki tepkinizi düşünün: hava
olaylarındaki, "doğal afetler"deki, güz dönemindeki yaprak dökümünü ya da deniz
dalgalarının dur durak bilmeksizin sahildeki kayaları dövüşünü.
Doktor Howard Gardner doğaya dönük
zekanın şu tür kişilerde görülebileceğini belirtmiştir: belli bir bölgede bulunan
bitki örtüsü ve hayvan türlerini tanıyabilen, doğal dünyada başka sonuçsal ayrımlar
yapabilen ve bu özelliğini üretken olarak (avlanmada, çiftçilikte, biyolojik bilimlerde)
kullanabilen kişi.
Kendi doğaya dönük zekanızı daha iyi keşfetmek için
aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Doğal dünyada bir yere, tercihen
tanımadığınız bir yere gidin. İnsan eliyle yaratılmış dünyadan gidebildiğiniz kadar
uzağa gidin. Kendinizi "tamamen" bu yerde hissetmeye çalışarak bir süre geçirin.
Çevrenize bakının. Manzaranın tümünü görmeye çalışın. Hemen dikkatinizi çeken şey
nedir? Renkler, sesler, kokular, dokular, şekiller ve tatlar da içinde olmak üzere
kaç farklı doğaya ait nesneyi ayırt edebileceğinizi deneyin.
Yakınınızdaki bir hayvanat bahçesine,
hayvan hastanesine ya da sirke gidin. Çeşitli hayvanların hangi kategorilerde gruplandığına
bakın (örneğin goriller, kediler, vb). Bu hayvan bölümlerinden bir kaçına girip
alt kategorilere ayrılıp ayrılmadığına bakın. Bazı hayvanları gruplandırmanız gerekse
(aynı kafeste olmaları şart değil) hangilerini bir araya koyardınız? Bu alt kategorileri
belirledikten sonra onlara bir ad verin: biraz komik, ilginç ve sizin gruplandırma
görüşünüze göre anlamlı olabilecek bir ad (profesyonel bir etimoloji uzmanının sizinle
aynı görüşte olup olamayacağını merak etmeyin). Şimdi bu adımları bir botanik bahçesinde
ya da benzer bir yerde bir kez daha yapın.
Bulunduğunuz toplulukta
ya da kendi evinizde bir "bitki yetiştirme projesine" katılın (ağaç dikme, çiçek
ya da çim ekme gibi). Önce başarılı bir dikim/ekim için gerekli olan tüm yazılı
veya sözlü yönergeleri izleyerek dikiminizi/ekiminizi yapın.23
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Analitiktir, ayrıntıcıdır, sayılarla arası iyidir,
mantık problemlerini sever, neden-sonuç ilişkilerini merak eder.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Bilgisayar, mantık oyunları, bilim projeleri, astronomi,
koleksiyonculuk, bilim müzesi ziyareti.
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Problem çözme, zihinsel bulmaca, fen deneyleri, zihinden
hesap yapma, sayı oyunları, dönüşümlü düşünme,
EĞİTİM ARAÇLARI
Hesap makinesi, yönlendiriciler, fen deney araçları,
matematik oyunları
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Sayısal olarak ifade etme, dönüşümlü düşünme, kavramsallaştırma
Görsel
Zeka
Bazı açılardan görsel zekanın insan beyninin ilk dili olduğu söylenebilir. Beyin
doğuştan itibaren görüntülerle ve resimlerle düşünür, hatta onları sözcüklerle ilişkilendirmeden
bile önce. Görsel zeka gördüğümüz her şeyle ilgilenir: hayal edebildiğimiz her türlü
şekil, desen ve tasarımlar (düzenli ya da düzensiz), somut ya da soyut görüntüler
ve renklerin ve dokuların tüm yelpazesi. Bunlar sadece gerçek, somut dış dünyamızda
(fiziksel gözlerimizle izlediğimiz) değil aynı zamanda zihin gözümüzle görebildiğimiz
hayal dünyamızın derinliklerindedir (mümkün olan şeyi gözümüzde canlandırıp hayal
kurabilme, hayal dünyasına dalabilme, hayalimizdeki yerlere hayali yolculuklar yapabilme
ve daha önce hiç yapmadığımız şeyleri yaratabilme ve icat edebilme yetenekleri de
dahil olmak üzere).
Uzamsal
tarafında bu zeka uzay/zaman sürekliliğindeki nesnelerin yerleşimi ve aralarındaki
ilişkiyle ilgilenir.
Böylece, bir nesnenin diğeriyle ilişkili olması
öğrenmenin görsel/uzamsal şeklinin uzamsal tarafını oluşturan çekirdeğidir. Bunun
içine yön duygusu da girer; başka bir deyişle yaşadığınız çevreyi dolduran nesnelere
göre nerede olduğunuzu bilme ve bir yerden başka bir yere kolaylıkla gidebilme.
Kendi görsel zekanızı daha iyi keşfetmek için
aşağıdaki alıştırmaları yapın:
İşe giderken
çevrenizde sizi etkileyen görsel uyarıcılara dikkat edin; reklamlardaki göruntüler
ve resimler, mimari modeller, şekiller ve tasarımlar ve işe giderken sürekli gördüğünüz
şekiller, tasarımlar gibi.
Öğle
yemeğinizi yerken çevrenizdeki renklerin ve sizi nasıl etkilediklerinin daha çok
farkına varmaya çalışın; yediğiniz şeylerin renkleri, "yemek yediğiniz yerde" gözüken
renkler ve çevrenizdeki insanların elbiselerinde, makyajlarında, mücevherlerinde,
saçlarında ve benzeri seylerinde gördüğünüz çeşitli renk kombinasyonları gibi.
Arkadaşınızla
konuşurken onun söylediği şeyleri hayalinizde canlandırın; örneğin bir önceki gece
başlarına gelenler, size anlattıkları bir deneyimleri ya da size betimlemeye çalıştıkları
gördükleri herhangi şey. Onu zihin gözünüzle görmeye calışın!
Kendi kendinize not yazdığınızda bunun yanına bir de
görsel sembol çizin; örneğin eve giderken bakkaldan almanız gereken bir şey, yarına
hazırlanmak için bu gece yapmanız gereken bir sey ya da yapmanız gereken bir telefon
görüşmesi gibi.
Akşam eve giderken,
yaşadığınız alanı mümkün olduğunca eksiksiz olarak hayalinizde canlandırmaya çalışın.
Eve geldiğinizde kapıdan girip gözlerinizi kapayın ve yaşadığınız alandaki "sezgilerinizi"
denemek amacıyla evinizin tüm bölümlerinde dikkatlice dolaşın.
Her
bir zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri" ya da özellikleri vardır.
Görsel zekanın temel özellikleri şunlardır:
· Etkin hayalgücü
· Görüntüleri hayalinizde oluşturabilme (görselleştirebilme)
· Boşlukta yolunu bulabilme
· Grafiksel gösterim (resim ya da çizim yapma, heykeltraşlık)
· Uzaydaki nesneler arasındaki ilişkileri algılayabilme
· Nesneleri zihinden kullanabilme
Farklı açılardan doğru algılama
Görsel zekaya sahip olanlar;
Çok iyi izleyicidirler. Gördükleri bir şeyi bir daha
unutmazlar. Yıllar önce tanıdığı insanları bir görüşte hatırlarlar.
*Sinema,tiyatro gibi etkinlikleri çok severler
* Resim,harita,tablo ve grafiklerden anlarlar
*Durmadan bulmaca çözerler
Bu tip öğrenciler,derslerde öğretmenin
tahtaya yazmasını hatta resimlerle anlatmasını isterler. Bu öğrencilerin defterleri
resimlerle doludur. Sıraları çizerler,parklardaki oturak ve ağaçlara isimlerini
yazıp kalpler çizerler.
Bu tip öğrencilere en uygun ders işleme
tarzı görsel unsurları kullanmaktır.9
-Müzikle ritim tutma ve
mırıldanma alışkanlığına,
-Kendine göre besteler
yapma,
-Farklı ya da belli bir
müzik türünde kişisel bir arşiv oluşturma alışkanlığına,
-Müzik dinleme konusunda
kişisel bir tercih geliştirme gücüne sahiptir.
* Şarkıların melodilerini hatırlar
* Güzel şarkı söyler
* Müzik aleti çalar
* Vurmalı aletlerden hoşlanır
* Ritmik konuşur ya da hareket eder
* Farkında olmadan mırıldanır
* Çalışırken masaya vurarak ritim tutar
* Çevresel gürültülere duyarlıdır
* Müzik dinleyerek çalışır
* Öğrendiği şarkıları sınıfta söyler
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Melodileri kolay hatırlar, ritme duyarlıdır.yüksek
sesle şarkı söyler, saat sesi gibi gürültülere duyarlıdır, sakız çiğnemeyi sever,
bir şeyin sesini kolayca hatırlar.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Şarkı söyleme, müzik dinleme, enstrüman çalma, ritmik
etkinlikler yapma, çevredeki sesleri dinleyip ayrımsama.
DERSTE UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Rap, eğitim için kullanılan şarkılar
EĞİTİM ARAÇLARI
Kaset koleksiyonu, kaset çalar, müzik aletleri
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Şarkılaştırma, rap haline getirme, dinleme
Doğaya
Dönük Zeka
Bu zeka türü çevremizdeki doğal dünyayı algılama, beğenme ve anlamayla doğrudan
ilişkilidir. Türleri birbirinde ayırt edebilme, çeşitli bitki örtüsünü ve hayvan
türlerini tanıyabilme ve sınıflandırabilme ve doğal dünyaya ilişkin bilgilerimiz
ve onunla paylaştıklarımız gibi konularla ilgilenir.
Ton ve ritimlerin
kendilerine has kalitelerini değerlendirebilme
ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip olan bireyler;
MÜZİKSEL-RİTMİK ZEKA
Bu tür zeka alanına sahip olan insanlar;
*Şarkı söylemeyi çok severler.
*Durmadan mırıldanıp dururlar
*Elleri ve ayaklarıyla ritim tutarlar
*Darbuka çalmakta başarılıdırlar
*Yürürken bile belirli bir ritim tuttururlar
*Şarkı sözlerini çok iyi hatırlarlar
MÜZİKAL/RİTMİK ZEKAYA SAHİP OLAN
KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Müzikal zeka, diğer zeka türleriyle ilişkili olmayabilen
kendi kural ve düşünme yapılarına sahiptir. Müzik üç temel öğeyi kullanarak konuşulan
bir dildir: ses perdesi, ritim ve ton. Gardner düzenli olarak müzikle bir arada
olan her insanın bu üç öğeyi kullanarak beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman
çalma gibi müzikal etkinliklerde sahip olduğu bazı becerilerle başarılı olabileceğini
belirtmektedir. Çevredeki seslerden anlam çıkarma, konuşulan kişinin ses tonundan
ruhsal durumunu kestirme, arabanın motor sesinden problem olduğunu anlama gibi davranışlar
da müzikal zeka dendiğinde akla gelmeyen ancak onun önemli bir parçası olan yetilerdir.
Müzikal zekanın özündeki kapasiteler şunlardır(Bümen.2002:14):
1-Müziğin ve ritmin yapısına değer verme
2-Müzikle ilgili şemalar oluşturma
3-Seslere karşı duyarlılık
4-Melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma ve yaratma
5-Ton ve ritimlerin değişik özelliklerinin kullanma
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
Müzikal Zeka ile öğrenenler
-İyi bir müzik kulağına,
-Farklı müzik türlerini
ayırt etme ve ilgi gösterme becerisine,
-Şarkı söyleme yeteneğine,
-Müzik enstrümanı çalma
yeteneğine,
GÖRSEL/UZAMSAL ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Görsel/Uzamsal zeka, resimler ve imgeler zekası ya da görsel dünyayı doğru olarak
algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma kapasitesidir. Şekil,
renk biçim ve dokunuşu ve bunları somut ürünlere dönüştürme yeteneklerini içerir.
Bu zeka özelliği duygusal motor algının keskinleşmesi ile başlar. Göz, renk, şekil,
biçim, dokunuş, derinlik boyut ve ilişkilerini ayrıştırır.
Zeka gelişirken el-göz koordinasyonu, ince hareket kontrolü ile kişinin algılanan
algılanan şekil ve renkleri çeşitli ortamlarda yeniden üretmesini sağlar.Mimarlar,
heykeltraşlar, ressamlar, dekoratörler, bahçıvan grafik tasarımcılar uzamsal zekalarını
en üst düzeyde kullanırlar(Demirel,2000:150).
Görsel/uzamsal zekanın özündeki kapasiteler şunlardır(Bümen,2002:13-14):
1-Aktif
imgelem/hayal gücü
2-Zihinde
canlandırma
3-Uzayda
yer,yön, yol bulma
4-Grafik
temsili
5-Uzaydaki
nesneler arasındaki ilişkileri tanıma
6-İmajlarla
zihinsel manevralar yapma
7-Farklı açılardan objeler arasındaki benzerlik ve
farklılıkları tanıma
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
3-Görsel/Uzamsal Zeka ile öğrenenler
-Şekil, zemin ve renklere karşı duyarlılığa,
-Zihinsel imgelem gücüne,
-Resim, çizim, kroki, karikatür, heykel,
maket vb. modeller yaratma becerisine,
-Grafik, çizelge, harita ve diyagramları
çözümleme becerisine,
-Üç boyutlu görünümlere duyarlılığa,
-Materyalde kelimelerden çok
resim ve çizimlere odaklaşma becerisine,
-Görsel imgeleri çok iyi ve net hatırlama
becerisine,
-Görsel oyunlarda(lego, yap-boz) başarıya
sahiptir.
* Harita, tablo ve diyagramları kolaylıkla okur
*Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar
* Resim, sanat etkinliklerinden hoşlanır
*Yyaşına oranla daha iyi şekil çizer.
* Görsel sunuları (film, slayt) tercih eder.
*Bulmaca çözmekten hoşlanır
*Üç boyutlu yapılar kurmaktan hoşlanır (lego)
* Resimlerden daha fazla öğrenirler
* Kitaplarını ve defterlerini çizer
* Nesnelerin yerini bilir
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Zihninde canlı imgeler oluşturur, imgelerin ayrıntılarını
kolay hatırlar, harita ve grafikleri kolay algılar, hayal kurmayı sever, gittiği
yerleri kolay hatırlar.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Fotoğrafçılık, el sanatları, inşaa oyunları, yap-bozlar
oluşturma, sanat müzelerine gitme, bulmaca çözme, resim, lego, satranç, resimli
kitap okuma.
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Görsel sunumlar, resim çalışmaları, zihinsel resimleme
oyunları,kavram haritası, metafor, görselleştirme
EĞİTİM ARAÇLARI
Grafikler, haritalar, videolar, lego setleri, resim
araçları, optik illüzyonlar, kameralar, resimler
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Görme, çizme, hayal etme, renklendirme, kavram haritası
yapma
İçsel Zeka
Bildiğimiz kadarıyla kendi varlığının, düşüncelerinin ve eylemlerinin farkında olan
tek yaratık insanoğludur. Bu, kendimizden uzaklaşıp kendi içimizdeki yansımamızdan
bir şeyler öğrenebilme yeteneğidir.
Kendi yaşantınız için şu süreçlerin
ne kadar farkında olduğunuzu anlamaya çalışın: yalnızken iş dışındaki ne tür düşüncelerden
gerçekten hoşlanıyorsunuz? Kendi kendinizi yenilemek için neler yaparsınız? Stresli,
kızgın ya da endişeliyken ruh halinizi değiştirmek için ne tür şeyler yaparsınız?
Son yıllarda kendinizle ilgili düşüncelerinizi değiştiren ne tür yeni şeyler keşfettiniz?
"Gerçekte ben kimim?" sorusunu yanıtlamanız gerekseydi ve dış görünüşler, sahip
olduğunuz yetenekler, diğer insanlarla ilişkileriniz ya da işiniz hakkında konuşamasaydınız
neler söylerdiniz?
İlham almak istediğinizde ya da yaratıcılığınızı ateşlemeniz gerektiğinde neler
yaparsınız? Kendinizi ve hedeflerinizi nasıl değerlendirirsiniz? Şu anda ve/veya
yakın geçmişte kendinizi geliştirmek için neler yapıyorsunuz/yaptınız?
Normal durumlarda
duymadığınız neleri duyuyorsunuz? İşitme duyunuzu daha fazla açıp odanın dışından
gelen sesleri de duymaya çalışın. Son olarak daha da açıp binanın dışından gelen
sesleri dinleyin.
Başka biriyle yaptığınız herhangi bir konuşmada sizin ve karşınızdakinin konuşmasının
tonunu, ritmini ve sesinizin yüksekliğini izleyin. Kendi konuşmanızın tonunu değiştirerek
konuşmanın havasını değiştirmeyi deneyin; örneğin heyecan, kızgınlık, sıkıntı ve
benzeri mesajları, söylediğiniz şeyleri değil onları söyleme şeklinizi değiştirerek
iletmeye çalışın.Değişik konuşma ritimlerinin konuştuğunuz kişiyi nasıl etkilediğini
gözlemleyin; örneğin hızlı, kesik kesik ya da daha yavaş konuştuğunuzda ne olduğuna
bakın. Kendinizi konuşan ya da dinleyen olarak düşündüğünüzde sesinizin perdesinin
nasıl etkilediğine bakın.
Herhangi bir iş gününüzde o günün bir Broadway müzikali olduğunu düşünün. Gün içinde
çeşitli şeyler olurken kendinizin Rogers ve Hammerstein ya da Andrew Lloyd Weber
olduğunu düşünün. Göreviniz popüler şarkıları olan olayları vurgulayacak ya da etkisini
güçlendirecek şekilde hayali izleyici kitleniz için günün bu prodüksiyonuyla entegre
etmek. Bu özel "müzikli anlarda" bir an duraklayıp birkaç dakika kendi kendinize
şarkıyı mırıldanın ve durum içindeki pozisyonunuzun nasıl değiştiğini gözlemleyin.
Gün içinde bir sandalyede otururken ya da koridorda yürürken çevreden gelen titreşimlere
kulak verin.Deprem ölçer aygıtı olduğunuzu varsayın. Kendi içinizdeki "Richter ölçeğinize"
bu titreşim motiflerini kaydedebiliyor musunuz bir bakın. Yolda binanızın yanından
geçmekte olan otobüslerin ya da kamyonların gürültüsüne, radyosu bangır bangır bağırarak
geçen bir arabaya, yeni bina inşaatından gelen gürültülere, yolda çalışma yapan
işçilerin gürültüsüne kulak verin.
Günlük çalışma şartlarınıza uygun olarak, karşı karşıya kaldığınız sorunları daha
etkili çözebilmenizi sağlamak amacıyla ruh halinizi ya da duyarlılığınızı etkileyecek
değişik türlerdeki müzikleri dinlemeyi deneyin. Örneğin kendinizi çok stresli ya
da gergin hissediyorsunuz. Hangi müzik sizin sakinleşmenizi ve rahatlamanızı sağlayabilir?
O müziği koyun ve kendinizi müziğin sihirli notalarına bırakın. Ya da kendinizi
yorgun ve bitkin hissediyorsunuz. Hangi müziğin sizi toparlayacağını ve enerji vereceğini
düşünüyorsunuz? Onu dinleyin ve ruh halinizi gerçekten değiştirip değiştirmediğini
görün.
Her zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri"
ya da özellikleri vardır. Müzik zekasının temel özellikleri şunlardır:
Müzik ve ritim yapısını
beğenme/değerlendirebilme
Müziği duyma şemaları
ya da kareleri
Seslere ve titreşimsel
motiflere duyarlılık
Ses, ritim, müzik,
ton ve titreşimleri tanıyabilme, yaratabilme ya da yeniden üretebilme
DERSTE UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Paylaşarak öğrenme, arkadaş öğretmen toplumdan bireylari
kullanma, sosyal toplantılar, oyunlar
EĞİTİM ARAÇLARI
Oyunlar (kızma birader, dama vb.) parti malzemeleri,
dramatizasyon çalışmaları
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Öğretme, ortak çalışma yapma, bunun üzerinde iletişim
kurma
Müzik
Zekası
Nörolojik bakış açısından müzik zekası (ritmik zeka), zeka türlerimizin ilk önce
gelişenidir. Anne karnındayken bile çevremizi saran ses. ritim ve titreşim dünyasını
bir an düşünün. Bazılarına göre bu zeka sadece müzik ve ritimden ibaret olmadığından
aslında "işitsel/titreşimsel zeka' olarak adlandırılmalıdır. Ses ve titreşimler,
ister doğal olsun isterse insanların yarattığı ortamlardan gelenler, makineler,
enstrümanlar ya da korolar olsun bu zeka tüm ses ve titreşim dünyasıyla ilgilidir.
Aynı zamanda müziğin, ritmin,sesin ve titreşimin "bilinci etkileme" efektleri de
diğer zeka türlerinin hepsinden daha güçlüdür. Müzik, ses, ritim ve titreşimin ruh
halimizi değiştirme, dinsel duyguları coşturma, ulusal sevinçleri uyandırma, başka
birine sevgi, derin üzüntü veya acıyı ifade edebilme gücünü düşünün. TV ya da film
seyrederken bunların yarattığı etkiyi gözünüzün önüne getirin: biraz sonra ne olacağını
sezinlememizi kolaylaştırır, sahnedeki aksiyonu geliştirir ve etkisini güçlendirirler
ve karakterleri daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
Kendi müzik zekanızı
(işitsel/titreşimsel zekayı) daha iyi keşfetmek için aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Gün içinde yapabildiğiniz kadar, seyrettiğiniz çeşitli programları (örneğin bir
güldürü programını, televizyon dizisini ya da bir detektif filmini) hayal edin.
Hayal ettiğiniz duruma uygun bir fon müziği düşünün; örneğin endişe ya da merak
uyandıran bir fon, marş, vals, acid rock, romantik ya da melodik bir müzik. Müziğin
zihninizde çaldığını hissedin!
Masanızda otururken işitme duyunuzun artırma-azaltma düğmesi olduğunu ve onu isteğinize
göre artırıp azaltabildiğinizi düşünün. Çok sessiz olun ve çevrenizde olup biten
her şeyi duymaya çalışın.
İçsel zekanın ilgi alanı kendi kendinin farkında olma,
kendini anlayabilme ve iç dünyasıyla ilişki kurabilme üzerinedir.
Kendi içsel zekanızı daha iyi keşfetmek için
aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Gün içinde
kızgınlık, endişe, can sıkıntısı, sabırsızlık veya düşmanlık gibi duygular hissetmenize
neden olan herhangi bir şey olduğunda, durup sakin olmaya çalışın ve bu duygulara
sahip olan kendinizi dışarıdan gözlediğinizi varsayın. Onları değiştirmeye çalışmayın,
analiz edin ve değerlendirin. Sadece izleyin! Bu duyguların nasıl geliştiğini izleyin!
Günlük yaşantınız içindeki farklı durumlarda kullandığınız değişik türlerdeki düşünme
modellerinin listesini çıkarın: örneğin sorun çözmeye dönük düşünme, yaratıcı düşünme,
"enine boyuna düşünme", hayal kurarak düşünme ve benzeri gibi. Bir düşünme modelini
listenize her kaydedişinizde bu modelle ilişkili olan durumu ya da olayı da yazın.
Günün sonunda kaydettiğiniz her bir düşünme modelini değerlendirin ve bunları geliştirebileceğiniz
ya da kuvvetlendirebileceğiniz yollar olup olmadığını araştırın. Bu alıştırmayı
birkaç hafta sürdürün ve düşünme modelinizde (ve düşünme modeliniz hakkındaki düşüncelerinizde)
ne tür değişiklikler olduğuna bakın.
Kağıtlarınızı
düzenlemek, masanızın üzerini toparlamak, süpermarkette kasa kuyruğunda beklemek
gibi dikkat gerektirmeyen ya da sıkıcı bir aktiviteyle uğraşırken dikkatinizi verme
pratikleri yapın. Çevrenizde ve kendinizde oluşan her şeyin farkında olmaya çalışın.
Düşündüğünüz şeye dikkatinizi verin. Fiziksel hareketlerinize dikkatinizi verin.
Hislerinizi ve duygularınızı izleyin. Seslerin, kokuların, gördüklerinizin, tatların
ve dokuların farkına varın. Kendinizi "otomatik pilota almayı" kabul etmeyin. Bunu
bir farkında olma oyununa çevirin!
Gün içinde kendinizi bir yığın
işin, gürültünün, yoğunluğun ve kaosun içinde bulduğunuzda bir an durup birkaç derin
nefes alın ve "kendinize gelmeye" çalışın. Dikkatinizi bir süre nefes alıp verişinizde
yoğunlaştırın. Mümkün olduğunca kendinizi her şeyden soyutlayıp dikkatinizin tümünü
nefes alıp verişinizin ritmine bırakın. Bu süreç boyunca çevrenizdeki akım içinde
bir denge, sakinlik ve orta nokta bulup bulamayacağınıza bakın.
Bir toplantıda otururken, iş arkadaşınızla
sohbet ederken ya da mesleğinizle ilgili bir şey okurken bu konudaki düşüncelerinizi
daha yüksek düzeylere çıkarmaya çalışın. İlkönce kendinize söyleşide, toplantıda
ya da okuduğunuz şeyde hedeflenen konuların neler olduğunu sorun. Daha sonra durumun
çeşitli süreçlerini ve yönlerini (hedeflenen konular›n d›ş›nda kalan şeyler) analiz
edin; örneğin insanlar nasıl ilişki kuruyor?, ne tür iletişim stratejileri kullanıyorlar?,
neler durumun "kuralları" gibi gözüküyor? vb.
Son olarak bu durumdan neler öğrendiğinizi ve bunu
kendi yaşantınıza nasıl uygulayabileceğinizi kendi kendinize sorun.
Her
akşam, gününüzün nasıl olduğu konusunda kendi kendinizi sorgulamak için birkaç dakika
ayırın. Aşağıdaki soruları yanıtlayın:
* Günün en önemli olayları nelerdi ya da hangileri
gerçekten zihnimde yer etti?
* Gün içinde yaşadığım duygulardan hatırlayabildiklerim
hangileri?
* Bu güne bir şeyler ekleyebilseydim ya da çıkarabilseydim
bu ne olurdu?
* Yakın bir arkadaşıma, akrabama ya da önemli başka
birine bir cümleyle günümü özetlemem gerekse ne derdim?
* Bu günün bir film ya da roman olduğunu düşünün. Adı
ne olurdu?
Hafta sonunda her gün için verdiğiniz yanıtları okuyun
ve kendinize aynı soruları sorun ama bu sefer soruları geçen hafta için yanıtlayın.
Her bir zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel
işlemleri" ya da özellikleri vardır. İçsel zekanın temel özellikleri şunlardır:
Düşüncelerini yoğunlaştırabilme
Dikkatini verebilme "dur ve gülleri kokla"
Biliş ötesi ("düşünme hakkında düşünebilme")
Farklı duyguların farkına varabilme ve onları ifade
edebilme
Kendi kişiliğinin tüm boyutlarını hissedebilme
Daha karmaşık düşünebilme ve sonuç çıkarabilme
İÇSEL ZEKAYA SAHİP
OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ ( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Kendine güvenen,kendilerine saygıları güçlü olan insanların
zekasıdır.
*Yalnız yaşamaktan,yalnız dolaşmaktan hoşlanırlar
*Arkadaş çevreleri pek kalabalık değildir
*sınıflarda pek konuşmaz,derse de katılmazlar. Ancak
kendilerine sorulursa,cevap verme zahmetine girerler.
*Dersi anlayıp anlamadıklarını bilemezsiniz
*Duygu ve düşüncelerini dışa vurmadıklarından onların
ne durumda oldukları, neler hissettikleri bilinmeyebilir.
Sessiz,sakin,kendi hallerinde oturan
öğrenciler bu tip öğrencilerdir.
İÇSEL ÖZEDÖNÜK / BİREYSEL ZEKA
Gardner’a göre günlük hayattaki en önemli zekadır.
Kişinin kendisi ile ilgili bilgisinin olması ya da yaşamı ve öğrenmesi ile ilgili
sorumluluk almasına işaret eden zekadır.
Bu zeka sözel ve sözel olmayan iletişim becerilerini,
işbirliği becerilerini, çatışma yöntemini uzlaşma becerileri ile ortak fayda amacına
ulaşmak için gereken güven, saygınlık, liderlik ve diğerlerini güdüleme yeteneği
ile ilgilidir. Kişilerarası ilişkileri güçlü olanların önemli özellikleri arasında,
başkalarının duygularına, korkularına, meraklarına ve inançlarına empati gösterme,
yargılamadan dinleme ve performanslarını en üst düzeye çıkarmalarında yardımcı olma
isteği vardır.
Sosyal zekanın özündeki kapasiteler şunlardır(Bümen,2002:16):
1-İnsanlarla sözlü ya da sözsüz etkin iletişim kurma
2-Bir bireyin ruhsal durumunu ya da duygularını okuma
3-Grupta işbirliği içinde çalışma
4-Karşıdaki kişinin bakış açısıyla dinleme
5-Empati kurma
6-Sinerji kazanma ve yaratma
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
Sosyal Zeka ile öğrenenler
-Arkadaşları ile birlikte
olma eğilimine,
-İkna etme becerisine,
-Kulüp, dernek ve komitelerde
zevkle çalışma eğilimine,
-İşbirliği, paylaşma ve
öğretme isteğine,
-İnsanlarla empati kurma
yeteneğine,
-Problemi olan insanlara
yardan etme alışkanlığına,
-Grup çalışmalarında lider
görevinde olma eğilimine,
-Etkin dinleme becerisine
sahiptir.
* Sosyal ilişki kurmaktan hoşlanır.
* Doğal bir lider olarak görünür.
*Problemi olan arkadaşlarına öğütler verir.
* Organizasyonların baş elemanıdır.
* Bir şeyler anlatmaktan hoşlanır.
* Diğer çocuklarla oynamaktan hoşlanır.
* İki ya da daha fazla yakın arkadaşı vardır.
* Başkalarını düşünür
* Diğerleri onu arkadaşlık için arar
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
insanları sever, danışmanlık yapar, insanları güdüler,
yönetir, öğretmeyi sever, öneride bulunur, birlikte çalışmaktan hoşlanır, doğal
liderdir, yeni insanlarla tanışmaktan hoşlanır, kalabalıkta kendini rahat hisseder.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Sosyal oyunlar, grup projeleri, organizasyonlara gönüllü
katılma, ikili sessiz çalışma, grup sporları ve klüplere katılma
Haftanın en az iki gününde başka birisiyle konuşurken
onun beğendiğiniz ya da takdir ettiğiniz bir yönünü bulmaya çalışın ve bunu ona
söyleyin. Örneğin yeni giysisi ya da saçı hakkında yorum yapın; toplantıda söylediği
bir şeyi ne kadar beğendiğinizi ya da gülüşünün sizi nasıl ferahlattığını söyleyin.
İki yüzlü davranmayın. İyi yönleri görmeyi "kötü yönleri" göz ardı etmeye çalışın.
Bu tür yorumların diğer insanları ve sizi nasıl etkilediğini dikkatlice izleyin.
Bir arkadaşınızdan
(güvendiğiniz birinden) bitirdiğiniz bir iş, yazdığınız ya da yarattığınız bir şey
hakkındaki düşüncelerini dürüstlükle söylemesini isteyin. Onlara en çok neyi beğendiklerini,
neyin işlerine yarayacağını, onların üzerindeki etkisini, daha çok nasıl geliştirilebileceğini,
hangi açılardan karışık olduğunu ya da açık olmadığını, nerelerde sorularının olduğu
ve hangi konularda sizinle farklı görüşe sahip olduklarını sorun. Onlar fikirlerini
söylerken bu yorumları sizin gelişmenize yardımcı olacak eleştiriler olarak kabul
etmeye çalışın. Herhangi bir şekilde savunmaya geçmeye kalkmayın ya da moralinizi
bozmayın. Vermeniz gereken tek karşılık eleştirilerini biraz daha açıklamalarını
istemek olmalıdır. Daha sonra kendi kendinize şu soruları sorarak eleştirilerini
değerlendirin: "Eleştiriler neye yönelikti?", "Hangi noktaları kaçırmış gözüküyorlar?"
Her
bir zekanın farklı boyutlarını tanımlayan "temel işlemleri" ya da özellikleri vardır.
Sosyal zekanın temel özellikleri şunlardır:
Etkili sözlü ya da sözsüz iletişim
Diğer kişilerin ruh hallerine, hislerin, mizaçlarına
ve motivasyonlarına karşı duyarlılık
Grup içinde birlikte çalışma
Başka birini iyi dinleyebilme ve görüş açılarını anlayabilme
Kendini başka birinin yerine koyabilme
"Sinerji" yaratabilme ve muhafaza edebilme
ZEKAYA SAHİP OLAN KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
( TANINMA ÖZELLİKLERİ)
Bu zeka alanına sahip olan bireyler;
Çok sosyal insanlar olduklarından ,insanlar arası ilişkileri
çok iyidir.
*Herkesle çok kolay ve uygun ilişkiler kurabilirler
*Toplumda çeşitli organizasyonlarda aranan insanlardır
ve çok iyi organizasyonlar yapabilirler
*Atılgan ve cesaretlidirler
çevresindeki insanların yardımına koşmaktan,onların
problemini dinleyip,bu problemlere çözüm bulmaktan hoşlanırlar. Çok sayıda samimi
arkadaşı vardır. Onlarla bir şeyler paylaşmaktan ve onlara bir şeyler anlatmaktan
haz duyarlar
genellikle,lider tipi insanlardır
SOSYAL / BİREYLERARASI ZEKASAHİP OLAN
KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ
Bu zeka çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları
anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret
eder. Bu zekası gelişmiş insanlar moral, mizaç, güdüler ve eğilimleri fark eder
ve ayrıştırırlar.
Özedönük zekası güçlü olan birey, kendi coşkularının
sınırlarını anlayabilen, kendi davranışlarını yönetirken bunlara dayanabilen,
güvenebilen kişidir. Böyle bir kişi, zamanında düşünmeyi, yanıtlamayı ve kendini
değerlendirmeyi bilir. Düşünce ve duygular ne kadar bilinçli hale gelirse günlük
yaşamla iç dünyamız arasındaki bağlar da o kadar kuvvetlenir. Kendi kendini gözlem
bu zekanın geliştirilmesi için kullanılabilecek bir yoldur. Din adamları psikologlar,
filozoflar özedönük zekaları gelişmiş insanlardır(Demirel,2000:151)
Özedönük zekanın özündeki kapasiteler şunlardır(Bümen,2002:17):
1-Konsantrasyon
2-Düşünsellik
3-Yürütücübiliş/Üstbiliş (Düşünme hakkındaki düşünce
etkinlikleri)
4-Değişik duyguların farkında olma
5-Özü tanıma ve değer verme
6-Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme
ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ
İÇSEL ÖZEDÖNÜK / BİREYSEL ZEKA
İLE ÖĞRENENLER
-Özgürlüğe düşkün olma eğilimine,
-Zayıf ve güçlü yönleri
hakkında yansız bir görüşe ,
-Başarı ve başarısızlıklarından
ders alma becerisine,
-Kendisine saygı duyma
ve kendisi ile barışık yaşama becerisine,
-Kendine ait dinlendirici
en az bir hobiye,
-Hayattaki uzak hedeflerini
ne olduğuna dair bir anlayışa
-Bireysel çalışmalardan
zevk alma eğilimin,
-Duygu ve düşüncelerini
net bir şekilde birbirinden
* Bağımsızlık duygusu güçlüdür
* Güçlü ve zayıf yönleri tanır
* Gerçekçi amaçlar oluşturur
* Başkalarına anlatmadığı hobisi vardır.
* Kendini iyi motive eder
* Kendi başına tercih eder.
* Ne hissettiğini doğru bir şekilde söyler.
* Hatalarından ve başarılarından öğrenebilir
*Öz saygısı yüksektir.
YETENEKLER VE ÖZELLİKLER:
Kişisel tepkide bulunur, değerlere duyarlıdır, yaratıcıdır,
gündüz rüyası görür, buluşçudur, fikir üretir, planlıdır, rahat hedef belirleyen,
bağımsız düşünce sahibidir, "niçin" diye sorabilir.
YETENEKLERİ GELİŞTİRMEK İÇİN ETKİNLİKLER:
Kişisel gelişim seminerlerine katılma, kişisel gelişim
kitapları okuma, meditasyon yapma, dinsel mekanlara gitme, inanç, din ve felsefe
üzerine çalışma, sessizlik.
DERSTE UYGULANIŞI
EĞİTİM ETKİNLİKLERİ
Bireysel eğitim, bağımsız çalışma, çalışma sırasında
seçenekler sunma, özgüven geliştirme
EĞİTİM ARAÇLARI
Kendini değerlendirme materyali, günlükler, projeler
için materyaller
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
Kendi yaşantısıyla bağlantı kurma, bunu göz önüne alarak
seçim yapma
Sosyal Zeka
İster bir spor takımı, ister işinizdeki bir çalışma grubu isterse bir organizasyondaki
grup projesi olsun bir takımın parçası olmaktan dolayı yaşadığınız güzel deneyimleriniz
var mı? Diğerleriyle çalışmaktan öğrendiğiniz önemli şeyleri hatırlayabiliyor musunuz?
En son ne zaman size birisi bir konuyu anlatmaya ya da öğretmeye çalıştı? Kendi
kendinize bitiremeyeceğiniz bir işi ya da projeyi (başka kişilere bağımlı olduğunuz
durumlar) başkarıyla bitirdiğinizi hatırlıyor musunuz?
Sosyal zekanın
ilgi alanı insan ilişkileri, başka kişilerle ortak çalışma, diğer insanları tanıma
ve onlardan bir şeyler öğrenme konularıdır. Zamanımızın çoğunu diğer insanlarla
çalışarak ve iletişim kurarak geçirdiğimizden bazı açılardan bu zeka türlerinin
içinde en anlaşılabilir olanı olarak gözükebilir. Yine de bu konuda ne kadar iyiyiz?
Diğer kişilerle yoğun çalışmalar gerektiren durumlarda her şeyi yeterince anlıyor
ve değerlendirebiliyor muyuz?
Çocukluk günlerimizden
başlayıp, okul hayatımız yoluyla çalışma hayatına dönüşen dönem boyunca çoğu Batı
toplumlarının normal sosyalleşme süreci nasıl rekabetçi ve dayanaklı bir birey olacağımız
konusunda bize binlerce eğitim fırsatı sunar. Sosyalleşme yetenekleri ya da özellikleri
konusunda ise benzer bir eğitimi almamız çok nadirdir. Bu zeka türünün özellikleri
çok karmaşık ve zor farkedilir olmasına karşın gerçek değeri genelde bilinmez.
Kendi sosyal zekanızı daha iyi keşfetmek için
aşağıdaki alıştırmaları yapın:
Başka biriyle yaptığınız
söyleşinin sonunda "Seni doğru anladığımdan emin olmak için konuştuklarımızı özetleyeyim"
deyin. Sonra söyleşiyi özetleyip karşınızdakinden hata varsa düzeltmesini isteyin.
Konuştuğunuz kişiden ayrıldıktan sonra daha iyi bir dinleyici olmak için söyleşide
yapmış olabileceğiniz en az üç şeyi listeleyin. İlerideki söyleşilerinizde bu "dinleme
stratejilerini" bilinçli olarak uygulayın.
Sorun çözmeye yönelik bir toplantıda otururken yaşadığınız çeşitli etkileşim modellerine
dikkat edin. Şu tür şeyleri izleyerek zihninizden bir takım notlar alın (mümkünse
yazılı notlar da olabilir): Kim, ne zaman konuşuyor? Çeşitli kişilerin aynı fikirde
olduklarını ya da olmadıklarını göstermek için kullandıkları sözlü ya da sözsüz
ipuçları nelerdir? Kişiler "kendilerine atanmış roller" yerine ya da onlara ek olarak
ne tür roller üstleniyorlar (örneğin kim "şeytanın avukatını" oynuyor?, kim "arabulucu"?,
kim "ortamı yumuşatıyor"? Fark ettiğiniz değişik görüş açıları nelerdir? (örneğin
kim taviz vermeye yatkın?, kim zaten kararını vermiş?, kimin kafası karışmış ve
aydınlatılmaya ihtiyacı var? ve benzeri). Toplantıdan sonra daha iyi bir toplantı
nasıl yapılabilirdi sorusuna vereceğiniz üç seçeneği listeleyin.
İşte
ara verdiğinizde ya da öğle yemeğinde tanımadığınız ya da normalde konuşmadığınız
insanların bulunduğu bir yere gidin. Bu yerde "insanları izleme" alıştırmaları yapın.
Çeşitli kişilerin neler hissettiğini ya da sizin gözlemlerinize dayanarak ne tür
hikayeleri olduğunu tahmin etmeye çalışın. Giysilerinin size neler söylediği ya
da yürüyüşlerinden veya duruşlarından neler sezinlediğiniz veya başka kişilerle
ilişkilerine bakarak ne tür insanlar olduklarını düşündüğünüz gibi konulara dikkat
edin.
Uygun bir fırsat
bulduğunuzda izlediğiniz biriyle kısa, havadan sudan bir konuşma yapmaya çalışın
ve sezgilerinizin doğru olup olmadığını denetleyin. Konuşmaya girmek için şu tür
ifadeler kullanabilirsiniz: "Kravatınızdaki desenler çok hoş. Nereden aldınız?"
ya da "Okuduğunuz kitap hakkında çok şey duydum, herkesin söylediği kadar iyi mi?"
Konuşmanın nereye doğru gittiğini ve izlediğiniz insanlar hakkındaki sezgilerinizin
ne kadarının doğru olduğunu bulmaya çalışın.
Bir TV show'u ya da filmi seyrederken ya da güzel bir roman okurken ana karakterlerin
yerine kendinizi koymaya çalışın. Hayata onların gözünden bakın ve özellikle aynı
görüşte olmadığınız konularda onların görüş açılarını yakalamaya çalışın. Kendi
bakış açınıza en yakın karakterlerle başlayın ve daha farklı olduğunuz karakterlere
doğru ilerleyin.Unutmayın, kendi inançlarınızı ya da değerlerinizi değistirmeye
çalışmıyorsunuz sadece onlarınkini tam olarak anlamaya çalışıyorsunuz!
Parçası olduğunuz bir takımla birlikte çalışırken listeleyebildiğiniz kadar "etkili
takım çalışması stratejilerini" listeleyin; örneğin herkesin kendi üstüne düşeni
yapması, uzlaşmaya istekli olma, birbirini cesaretlendiren ya da destekleyen bireyler,
takımın hedeflerinin ve/veya misyonunun kolay anlaşılabilir ve açık olması gibi.
Takım çalışmasını daha verimli hale getirebilecek stratejileri de listeleyin. Gelecek
aylarda takımla çalışmayı sürdürürken bu "iyileştirme stratejilerinden" bazılarını
farkettirmeden uygulayıp uygulayamadığınıza bakın.
|