|
İnsanlar arası etkileşimde en önemli eylem göstererek ve yaparak öğrenmedir.
Yaşamla oyun arasındaki benzerlikler ortak davranışların öğrenilmesini sağlar.
Bu süreç eğitimde tiyatro ve drama çalışmalarında kullanılır.
Eğitim ve öğretimde dramatik yaşantılar, olay, duygu ve durumların öğrenciler
tarafından oyunlaştırılması burada da vardır ama her şey doğaçta oynanır. Önemli
olan seyirciyi etkilemek değildir.
Önemli olan toplum içinde insanların iletişimine yardımcı olan unsurların
kullanılarak grup içinde bireylerin birbirlerini tanımalarına sonra güven
duymalarına sonra iletişimde buluna bilmelerine ve topluma uyum zorluğu çeken
insanlara uyum zorluğu çektikleri noktaları belirleyerek oyunlaştırarak
yaşatmaya ve uyuma alıştırmaya çalıştırmaktır.
DOĞAÇLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Doğaçlamalar boyunca hiç akıldan çıkarılmaması gereken şey amaçtır. Amaç
uygulayıcıya güç verir. Drama öğretmeni öğrenciye amacı söyler ama öğrencinin
amaçla ilgili sorular sormasını engeller. Önemli olan öğrencinin bu amacı nasıl
anlayıp yorumladığıdır. Öğrenci durumu zihninde oluşturup o duyguya girip
doğaçlamayı oynamalıdır. Öğrenci dikkatini karşıdaki oyuncuya vermelidir.
İzleyicileri düşünmemelidir, amacı izleyiciler değil verilen durumu iyi
oynamaktır. Karşısındaki öğrenciyi iyi izlemeli ona göre davranışlarını
yönlendirmelidir. Oyundan kopmamalıdır. Öğretmen “ dur “ deyinceye kadar
doğaçlama sürmelidir. Doğaçlama sonrası grupla tartışma yapılmalıdır. Doğaçlama
sırasında oynayan öğrencilerin, öğretmenin ve izleyicilerin dikkat etmeleri
gereken noktalar şunlardır.
Öğrenciye verilen amaçla davranış birbirine ne kadar yakındı?
Oyunculardan biri yada ikisi amaçtan uzaklaştı mı?
Doğaç sırasında dikkat dağıldı mı? Öğrenciler çok mu hareket etti?
Öğrenciler çok mu konuştular? Çok mu abartılı oynadılar?
Öğrenciler hayal gücü yeteneklerini yeteri kadar kullanabildiler mi?
Öğrenciler öğretmenin işaretine kadar süreyi iyi kullandılar mı?
ÖRNEK DOĞAÇLAMA
1. AŞAMA – ISINMA ÇALIŞMASI
Sınıf içinde öğrenciler serbest biçimde dolaşırlar. Herkes birbirine iyi
günler deyip tekrar dolaşmaya devam ederler. İkinci aşamada öğretmenin “ tamam “
demesiyle tekrar iyi günler deyip el sıkışırlar. Öğretmen tamam deyince durulur.
2. AŞAMA - OYUN
Öğrenci sayısı en fazla on olmak üzere öğrenciler karışık olarak gruplara
ayrılır ve bir çember yapılır. Çemberdeki bireylere bir tane kağıttan top
yapılır ve öğretmen önce kendini tanıtarak topu birisine atar. Tüm grup üyeleri
kendini tanıtmayı tamamlayınca biter.
Bu kez grup üyelerinin her biri ( öğretmenin başlamasıyla ya ayakkabı
numaralarını, ya tuttukları takımı ya en sevdikleri yemek adı vs. türü
kendilerine ait bilgiyi topu birbirlerine atarak verirler. En son kişide
söyleyince öğretmen topu alır ve grup üyelerine sorar “ karşısındaki öğretmen
topu alır ve grup üyelerine sorar “ karşındaki kişinin adı ne ? ve en sevdiği
yemek ne ? “ diye. Bu oyun grup üyelerinin birbirlerine ısınması, birbirini
tanımasını ve asıl yapılacak doğaçlamaya ortamın hazırlanmasını sağlar.
3. AŞAMA – DOĞAÇLAMA
Öğretmen oynanacak doğaçlama için sınıfta ön bilgi verir. Tarih sınavından
birkaç dakika öncesidir. İki arkadaş sınıfın dışında konuşurlar. ( Sınıftan
doğaçlama için istekli 2 kişinin ortaya gelmesi istenir. )
Birinci gencin amacı : Bu sınav için hiç çalışmamıştır. Soruların yanıtını
kendisine göstermesi için arkadaşını ikna etmeye çalışır.
İkinci gencin amacı : Sınıfta örnek bir öğrencidir. Sınav sırasında yanıtları
arkadaşına göstermeyi hayal bile etmemesini söyler. Oynayacak öğrencilere amaç
açıklandıktan sonra kısa bir süre düşünmeleri için zaman tanınır. 3 dakika 5
dakika gibi bir zaman beklenebilir. Öğrenciler kendi kafalarında yorumladıkları
rolleri canlandırmaya başlarlar. Süre sonunda oynanan oyun bittiyse ( bitmedi
ise ve giderek uzuyorsa öğretmen tarafından nazikçe bitirilir. ) oyunculara
teşekkür edilir. Önce öğrencilerin oyuncuları , yorumları, süreyi iyi kullanıp
kullanmadıkları, amaçtan sapıp sapmadıkları vs. konusunda sınıfta kısaca
konuşulur. Sınıfta durumla ilgili tartışma başlatılır. 1. öğrencinin ve 2.
öğrencinin davranışları ve düşünce biçimleri nedenleri sınıfta yorumlanır.
İstekli iki öğrenci çıkarılarak aynı durum onların yorumlarıyla oynatılır. 3. 4.
doğaçlama başka ikililerle farklı olarak oynatılabilir.
BİREYLER ARASI İLETİŞİMİ SAĞLAMADA DOĞAÇLAMA ÖRNEKLERİ
ISINMA:
- Hoş geldin
- Merhaba, dolaşarak birbirini selamlama ve tokalaşma “Dur “ denilince
yanındakinin bir yerini tutmaları istenir.
OYUNLAR:
Ayakkabı numarasını, tuttuğu takımı, sevdiği yemeği, son yediği yemeği, sevdiği
araba markasını, son izlediği filmi vs’nin grup üyelerine söylenmesi ve sonradan
birbirlerine sordurularak doğrulattırılması ( bunu öğrenciler çember olur ve
çember içine giren söyler en son en son öğretmence doğrulattırılarak yapılır. )
DOĞAÇLAMALAR:
Kişilik çatışmaları ile ilgili doğaçlamalar:
DOĞAÇLAMA: Lisede bir öğretmen ve bir öğrenci. Dersin sonunda zil
çaldığında öğretmen öğrenciye birkaç dakika sınıfta kalmasını onunla konuşmak
istediğini söylüyor.
Öğretmenin Amacı: Öğrencin sırasının altında bir paket sigara bulmuş ve
sigaranın ona ait olduğunu düşünüyor. Sigara bağımlısı olduğu düşündüğü
öğrencisine bu konuda yardım etmek istiyor.
Öğrencinin Amacı: Sigara içen arkadaşının sigara paketi kendisinde bulunduğu
için oldukça korkuyor. Bunu öğretmenine söylemek istiyor ancak arkadaşına söz
verdiği için susuyor.
DOĞAÇLAMA: Fen,, Sosyal ,İngilizce , ...vs öğretmeni ve öğrenci,
öğretmenin odasında, geçen ders yapılan sınav üzerinde konuşuyorlar.
Öğretmenin amacı: Sınav kağıtlarını okurken asla yanlışlık yapmadığına inanıyor
ve bu konuda kendinden emin
Öğrencinin Amacı: Öğretmenin kağıdını okurken bir yanlış yaptığına kesinlikle
inanıyor. Kağıdına tekrar bakılmasını ve yeniden değerlendirilmesini istiyor.
Böylece notunun yükselmesini bekliyor.
DOĞAÇLAMA: bir tarih öğretmenin ve öğrenci, öğretmenle yalnız bir odada
öğrencini ödevi hakkında konuşuyorlar.
Öğretmenin Amacı: Elindeki çok iyi hazırlanmış bu ödevin öğrenci tarafından
yapılmadığına inanıyor. Öğrencinin bunu açıklaması için onu ikna etmeye
çalışıyor.
Öğrencinin Amacı: Bu ödev üzerinde çok çalışmış. Öğretmene bu ödevi kendisinin
yaptığına ve çok uğraştığına inandırmak istiyor.
DOĞAÇLAMA: Beden Eğitimi ( yada başka bir öğretmende olabilir ) koridorda
karşılaştığı öğrencinin yanına giderek elinde tuttuğu bir kağıdı gösteriyor.
Öğretmenin Amacı: Elindeki kağıtta kendisini anlatan bir çok kötü karikatür
bulmuş. Bu karikatürü bu öğrencinin yaptığına inanıyor. Ve öğrenciye bunu itiraf
ettirmek istiyor.
Öğrencinin Amacı: Öğretmenine bu karikatürü kendisinin yapmadığına inandırmaya
çalışıyor ve masum olduğunu anlatmaya uğraşıyor.
DOĞAÇLAMA: Bir öğrenci sınıf öğretmeniyle bir araştırma konusu için (
yada küme oluşturmak için ) seçilen gruplar hakkında konuşma yapmak için
bekliyor.
Öğrencinin Amacı: Ortak çalışma için seçilen gruptaki arkadaşından nefret ettiği
için öğretmenden kendisini bir başka gruba vermesini istiyor.
Öğretmenin Amacı: bütün öğrencilerin birbirinden öğrenecek pek çok şey olduğuna
inandığı için gruplardaki herhangi bir değişikliği onaylamıyor.
KENDİNİ İFADE ETME ÇALIŞMALARI
Lider çeşitli insan resimlerini öğrencilere gösterir. Bunlar
genç,yaşlı,çocuk,köylü,şehirli...vb resimlerdir. Öğrenciler kendi seçtikleri bir
resmi önce bir süre inceler daha sonra o resimdeki kişi hakkında bir hikayeyi
gruba anlatır. Resimdekinin yaşamı,istekleri,amaçları,başına gelen ilginç bir
olayı,o resimdeki pozu nasıl verdiği,neler düşündüğünü kısa hikayeler ve drama
yaparak canlandırırlar.
DOKUNMA DUYUSUNU GELİŞTİREN ÇALIŞMALAR
Lider öğrencilere,çeşitli malzemeler verir. Bunlar kadife, kabarık dokulu
kumaşlar, pamuk, ağaç kabuğu, cam...gibi malzemelerdir. Öğrenciler çeşitli
hareketlerle dokundukları bu malzemeleri gruba anlatabilirler.
ISINMA ÇALIŞMALARI
Çeşitli malzemeler üzerinde yürüme, çamur ,zamk ,su birikintisi ,kuru yapraklar
,çakıl ,çim vb. (müzik veya ritim eşliğinde ,hızlı-yavaş ,ileri-geri ,ayakta -
çömelerek yürüme şeklinde olabilir)
Üçer veya daha fazla gruplar halinde büyük bir antika porselen tabağı sınıfın
değişik köşelerine taşıma ,yerini değiştirme; (porselen tabak çok değerli çok
ince her an kırılabilir)
Grup üyeleri kollarını birbirlerine kenetleyerek el ele tutuşur ve daire
halini alırlar tabak bu şekilde taşınır. Çeşitli ülkelerin müzikleri eşliğinde
“ellerinle dans et ,kollarınla dans et ,ayaklarınla başınla dans et , gibi
yönergelerle öğrencilerin dans etmeleri istenir. Oldukça keyifli olan bu ısınma
çalışmasında vücudun sadece bir bölümünü kullanarak dans etme ayrıca da vücudu ,
bedeni fark etme çalışması olarak da kullanılabilir. Lider öğrencilere “şimdi
siz bir sönük balonsunuz ben sizi yavaş yavaş şişirmeye başlayacağım bakalım
nasıl şişeceksiniz?" der ve üflemeye başlar. Herkes istediği gibi şişme hareketi
yapar. Lider üflemeyi bırakır ve tek tek bütün balonları bağlayıp iplerini eline
aldığını ve sağa sola doğru salladığını söyler öğrenciler sağa sola istedikleri
gibi sallanır.
KAYNAŞTIRMA ÇALIŞMALARI (BAŞKALARIYLA İLETİŞİM KURMA)
Halka şeklinde oturulur. Bir öğrenci kendi ismini söyler ve elindeki topu yerden
yuvarlayarak bir kişiye atar. Topu alan kişide kendi ismini söyleyerek bir
başkasına topu atar. Herkes ismini söyledikten sonra ikinci aşamaya geçilir.
Burada ilk kişi ismini söyler topu başkasına atar, o kişide önce ilk kişinin
ismini sonra kendi ismini söyler ve topu üçüncü kişiye atar . O da ilk ve ikinci
kişinin ismini sonrada kendi ismini söyler.. oyun bu şekilde devam eder oyunun
sonuna doğru söylenecek isimler çoğaldığından dikkat etme , ilgiyle dinleme,
akılda tutma, çalışması olarak da düşünülebilir.
KENDİ VÜCUDUNU ETKİLİ OLARAK KULLANABİLME
(KATILIMCILARLA KOORDİNELİ OLARAK HAREKET ETME )
Tüm öğrenciler eşleşirler liderin söylediği bir organlarıyla yanlarındaki
arkadaşına dokunurlar ve birbirlerine yapışırlar. Bu şekilde tüm eşler
ayrılmadan müzik eşliğinde yürümeye başlar, sonra eşler durdurulur. Yukarıdaki
işlem başka organlarla tekrar edilir. (el-el, baş-baş, el-baş, diz-el,
sırt-sırt)
KONSANTRASYON ÇALIŞMALARI
Bu çalışmanın amacı öğrenciler birbirleriyle daha rahat iletişim kurduktan sonra
grubun dikkatini bir noktaya toplamak ve drama etkinliğine yönlendirmektir.
İkili eş olarak öğrenciler yere karşılıklı olarak uzanır.Ayak tabanları
karşılıklı birleştirilerek ritim eşliğinde hareket edilir. Aynı işlem oturur
vaziyette, el ele tutuşarak, sağa sola sallanarak, ileri-geri, hızlı-yavaş
hareket edilerek tekrarlanabilir.
EŞİNE GÜVEN DUYABİLME
Öğrenciler ikili eş olurlar. Eşlerden birinin gözleri bağlanır, diğeri onun
ellerinden tutup yönlendirerek sınıf içinde yada dışında gezdirir. Sonra rol
değiştirilir. Yürüyüş sırasında gözü bağlı eşe zarar gelmemesine dikkat etmek
gerekir. Rehber olan eş çeşitli yönergelerle eşini gezdirir. (şimdi yürü,
basamak var, masanın yanındayız gibi) Daha sonra gözü bağlı olan eşe nereye
gitmiş olabileceği veya sınıfın hangi köşesinde gezdiğini tahmin edip etmediği
sorulabilir.
ESAS ÇALIŞMA ÖRNEKLERİ...
-Bir doğum günü hediyesini bulunduğu kutuyu açma ve kutudan çıkan hediyeyi
canlandırma.
-Teypten çeşitli elektronik ev eşyalarının sesleri dinletilir ve öğrencilerden
bu aletin canlandırılması istenir.
-Rol oynama çalışmaları: " Lider ben şimdi birisinin taklidini yapacağım, bu sık
sık gördüğünüz kişilerden biri der. Ben o kişiyi canlandırdıktan sonra ben
kimim? diye soracağım. Bakalım bilebilecek misiniz? "diye açıklama yapar. Daha
sonra grubun ilgi ve ihtiyaçlarına göre bir kişi canlandırılır (küçük yaş
gruplarında çocuk doktoru, öğretmen, şekerci olabilir) Öğrenciler bildikten
sonra onlarda birini canlandırır ve kim olduğu bilinir.
SÖZEL YARATICILIĞI GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI
Öğrenciler daire şeklinde oturur. Lider elindeki fotoğrafları gösterir ve
resimdeki kişilerin tam bir şey söylerken fotoğraflarının çekildiğinden
bahseder. Daha sonra bir öğrenci seçilerek bu fotoğraftaki kişinin ne
söylediği,kime söylediği, neden söylediği sorularak kişiyi canlandırması
istenir.
BENLİK KONTROLÜ VE DİSİPLİNİ SAĞLAYABİLME
Öğrenciler daire şeklinde otururlar. Liderle birlikte müzik aletlerinden
bahsedilir bu konuda sohbet edilir.Daha sonra öğrencilerden biri orkestra şefi
diğerleri ise bir müzik aleti çalan sanatçılar olur.Sonra teypten parça
çalınınca şef orkestrayı idare eder. Sanatçılarda müzik aletlerini istedikleri
gibi hayallerinden çalarlar.
YARATICILIĞI GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI
-Kendini kutu şekline sok.
-Dev gibi adımlarla yürü.
-Kendini bir parça kek haline sok.
-Küçük bir fare haline gir.
-Lavabo kenarında duran bir sabun ol.
-Bir parfüm şişesi gibi dur.
RAHATLAMA ÇALIŞMALARI
-Buz dağının eriyerek denize karışması
-Bir tarlada duran korkuluksunuz ve rüzgara karşı duruyorsunuz.
-Bir ağaç dalında kalan tek kurumuş yapraksınız, rüzgarın sizi uçurarak bir
yerlere götürmesi.
-Küçük bir çocuğun elindeki balonsunuz ve çocuğun elinden kaçarak gökyüzüne
havalanıyorsunuz.
|